Op een dag koop je iets, een poncho, een pak koffie, of je opent een webpagina en je ziet je eigen hoofd op de verpakking of in een advertentie. Terwijl je niet eens wist dat je fotomodel was.
Zo zag voormalig tweede kamerlid Sabine Uitslag zichzelf terug in een folder van het Kruidvat en trof journalist Kayla Brandon haar Instagram-selfie met haar oma aan in advertenties voor lachtherapie en yoga-producten.
Van scheerapparaat tot regenponcho
Acteur Benjamin Novak heeft zelfs een verzameling aangelegd van producten waarvoor steeds dezelfde foto van zijn gezicht is gebruikt. Van een scheerapparaat uit China, schmink uit Uruguay, een parfum uit Zweden tot een regenponcho uit de EU. Novak, bekend van o.a. de film The Office, is naast zijn acteercarrière echter geen model. Waar die foto vandaan komt weet hij ook niet. Waarschijnlijk staat hij ergens op een stockfoto-site, vrij te gebruiken door vormgevers en reclamebureaus. Vrij te gebruiken? Kan dat zomaar?
Zelf vindt Benjamin Novak het wel grappig. Als hij weer iets tegenkomt, plaatst hij het op Instagram en dat is het dan. Maar wat als hij het nou wel vervelend vond? Zou hij er dan iets aan kunnen doen? Of alsnog betaald krijgen? Misschien wel.
Hoe zit dat met portretrecht?
Hij zou in Nederland een beroep kunnen doen op het portretrecht. Portretrecht op je eigen gezicht is geen auteursrecht (want je hebt je gezicht niet zelf gemaakt), maar is daar wel aan verwant. En in dit geval gaat het niet om privacy van de geportretteerde, maar om het zogenaamde commerciële portretrecht. Wanneer een portret zonder toestemming gebruikt wordt in reclame of op ‘handelsartikelen’, kan de geportretteerde daartegen altijd bezwaar maken, ook al is het geen bekende persoon. In een nog lopende zaak over een reclame met een op Max Verstappen lijkende Picnic-boodschappenbezorger, speelt nog wel de vraag of een dergelijke persiflage van een wel bekende onrechtmatig is (het gerechtshof vond van niet), maar van een persiflage is bij verpakkingen zoals die met Benjamin Novak geen sprake (ook al lijkt dat soms wel zo, zeker die poncho).
Of gaat het hier om het portretmerk?
Je kunt natuurlijk ook je portret als merk laten vastleggen. Daar zitten soms wat haken en ogen aan, maar dan heb je wel een geregistreerd merk en dat kan voordelig zijn. Het portretmerk is onder sporters bijvoorbeeld al lang vrij populair, omdat je daarmee sterker staat in onderhandelingen over bijvoorbeeld voetbalpoppetjes en plaatjes. Bovendien kun je een portretmerk makkelijk in licentie geven en gaat het in principe ook na het overlijden van de geportretteerde nog heel lang mee. Mooie voorbeelden zijn Paul Newman’s sauzen en dressings en de iconische Colonel Sanders van Kentucky Fried Chicken. Iets om over na te denken dus.
Ben je ook geïnteresseerd in het beschermen van portretten? Of heb je vragen over het gebruik van een portret voor jouw producten of diensten? Onze juristen staan je vanzelfsprekend graag met raad en daad terzijde.
